>Wat is een solargraph?
Een solargraph is een foto met een zeer lange belichtingstijd gemaakt met een pinhole-camera. Zo'n pinhole-camera is heel eenvoudig zelf te maken met een blikje, een velletje fotografisch-papier en wat tape. Door de pinhole-camera maanden lang op het zuiden te richten wordt op de solargraph het volledige pad van de Zon aan de hemel zichtbaar. Als je een solargraph maakt van de langste tot aan de kortste dag van het jaar, dan zie je hoe de Zon in een half jaar elke dag een stukje lager langs komt. Of hoger, als je hem juist op de kortste dag ophangt.
Meer over het maken van solargraph's vind je via xyzon.
Solargraph-project 2013/06/21 - 2015/06/21
Twee jaar lang fotografeerde ik de bouw van de nieuwe locatie van Differ (Dutch Institute for Fundamental Energy Research met pinhole camera's. Het resultaat is deze set solargraph's met belichtingstijden varierend van twee maanden tot twee jaar! Het was een leuke uitdaging om de bouw vast te leggen op een set solargraph's. Ik was niet zeker of een solargraph van 2 jaar wel zou lukken. Of hij overbelicht zou raken? Of dat het papier zijn fotogevoelige werking zou verliezen? En natuurlijk mijn grootste vrees: zouden de pinhole-camera's het zo lang overleven? Er was maar één manier om hier achter te komen: gewoon proberen en twee jaar geduldig afwachten wat het resultaat zou worden.
Solargraph-project 2013/06/21 - 2013/12/21
Juni 2013 hing ik opnieuw een blikjes-camera in de
technische mast van het Evoluon.
Het blikje was gericht op het oosten. De brede band van zonnebanen
aan de horizon laat alle zonsopkomsten zien van dat half jaar.
Dit keer maakte ik me geen zorgen over de klim in de technische mast,
maar af en toe voelde ik toch nog wel wat hoogtevrees. ;-)
Solargraph-project 2012/12/21 - 2013/06/21
Eeehh, hoelang was de belichtingstijd?
Ook deze solargraph had een belichtingstijd van precies een half jaar. De dinosaurus in de foto is geen echte Giganotosaurus, maar een levensgroot model uit de collectie van Oertijdmuseum de Groene Poort in Boxtel.
Ongeveer een half jaar eerder begon ik met de voorbereidingen van deze set solargraph's. Ik zocht een locatie met een indrukwekkende voorgrond; iets tijdloos. De oertijdtuin van het Oertijdmuseum was hiervoor een perfecte locatie. Het museum was erg enthousiast en werkte graag mee. Er werden zelfs speciale kastjes getimmert om de blikjes veilig langs de paden te zetten. In het half jaar dat deze foto's gemaakt zijn bezochten zo'n 25000 bezoekers het Oertijdmuseum.
Binnenkort komt er een solargraph expositie in het Oertijdmmuseum. (Later meer hierover.)
Het Evoluon
Het Evoluon is ook een prachtige locatie voor een solargraph. Al een jaar probeerde ik een solargraph te maken met het Evoluon erop. Toen het Evoluon een tweet van mij zag dat mijn blikjes-camera's verderop in de straat waren weggehaald, stelde ze voor de blikjes op het terein zelf op te hangen. Een goed idee, want het is niet overal veilig voor blikjes. En andersom worden pinhole-camera's soms aangezien voor 'verdachte pakketjes'.
Het blikje waarmee de foto hierboven gemaakt is, was een paar weken voordat de solargraph klaar zou zijn kapot gemaakt. Hij hing ingedeukt op zijn kop op de plek waar ik hem in december had opgehangen. Maar ondanks dat gaf deze 'mislukte' solargraph dit resultaat.
Deze solargraph van het Evoluon vind ik erg mooi. Aan de boom is te zien hoe de takken in de winter kaal zijn en aan het begin van de zomer grote bladeren hebben.
"Heeft de technische mast een trap of een ladder?" vroeg ik nog toen ik de afspraak maakte ook de toren in te gaan. Ik ben geen held met hoogtes, dus ik was enorm gerustgesteld toen ik te horen kreeg dat er een trap in de mast zat. Niet dus... ladders, eindeloos veel ladders en om de zoveel meter een plateautje gemaakt van zo'n rooster waar je doorheen kan kijken. "Ik wil dit, dit is mijn hobby", zei ik tegen mezelf en begon aan de klim. Tegen de tijd dat ik naar het balkon was geklommen was ik zo druk met het onderdrukken van mijn hoogtevrees dat ik helemaal niet meer goed oplette toen ik de pinhole-camera's vastgemaakt had. "Moet dat plakkertje niet van het pinhole-gaatje af?" vroeg de beheerder toen ik het balkon al af wilde lopen. Had ik bijna die hele klim voor niets gemaakt. :-)
Toen 21 juni weer dichterbij kwam begon ik er langzaam tegenop te zien om opnieuw de ladders te moeten beklimmen. Maar deze keer viel het enorm mee. Het ging zoveel beter dat ik zelfs een nieuw blikje op durfde te hangen, zodat ik over een half jaar nog een keer naar boven mag. Het nieuwe blikje is gericht op het oosten. Het uitzicht in de Evoluon mast op het centrum van Eindhoven is fantastisch.
Eindhoven Dichtbij
Een solargraph met uitzicht over het centrum van Eindhoven richting het zuiden; dankzij de hulp van Eindhoven Dichtbij mocht ik het dak op van een hoog kantoorgebouw met zo'n uitzicht:
Op deze solargraph zijn mooi het complete pad van de Zon in een half jaar te zien boven het centrum van Eindhoven. Omdat het fotografisch-papier rond in het blikje gekrult zit is het beeldveld groter dan 180 graden. Hierdoor zie je links het oosten met de zonsopkomst en rechts het westen met de zonsondergang.
(Gebruik een rood-cyaan 3d-bril voor de foto hierboven)
De bovenstaande 3D-foto is gemaakt met twee blikjes-camera's die met het speldenprik-gaatje in precies dezelfde richting vastgemaakt waren. Het is niet de mooiste 3D-foto, maar wel leuk dat je met twee simpele frisdrank-blikjes zoiets kan maken.
TUe
Bij het weghalen van de blikjes-camera's een half jaar gelden bij de Technische Universiteit Eindhoven en de John F. Kennedylaan kon ik het niet laten om nieuwe op te hangen. Erg leuk om de verschillen te zien tussen deze solargraph's en die van een half jaar eerder (verderop op deze pagina). Doordat ik deze keer het speldenprik-gaatjes kleiner had gemaakt en nieuw fotografisch-papier gebruikte is er veel meer detail te zien op de solargraphs.
Kennedylaan
Voor zonsopkomst op 21 juni heb ik ook weer nieuwe solargraph's opgehangen in Eindhoven. Deze keer in samenwerking met een instituut die de Zon hoog in het vaandel heeft. Dit wordt weer een bijzonder project want het worden niet alleen solargraph's van een half jaar, maar ook van tweeënhalf jaar! Dus nog even geduldig wachten op het resultaat.
- Met dank aan:
- Oertijdmuseum De Groene Poort
- Evoluon
- Eindhoven Dichtbij & Hans
- TUeindhoven
- Ball Packaging Europe
- en de stad Eindhoven
Worldwide Pinhole Photography Day 2013
28 April 2013 was het Worldwide Pinhole Photography Day. Na de resulaten van 8 dagen Glow was ik heel erg benieuwd of het ook zou lukken een solargraph te maken die maar 1 dag belicht is. PinholeDay was een mooie gelegenheid om blikjes-camera's op te hangen voor een eerste test.
Omdat de blikjes maar 1 dag zouden blijven hangen in plaats van een half jaar lang was de kans dat ze weggehaald zouden worden een stuk kleiner. Eerder had ik al een gewone solargraph willen maken bij de Tivolikerk, maar al snel was de blikjes-camera weer verdwenen. Dit was de kans om de ruïne van de kerk toch te fotograferen. Voor de twee andere blikjes-camera's zocht ik mooie plekjes in de buurt.
Om zoveel mogelijk contouren op de pinhole-foto's te krijgen koos ik een plekje onder de bomen in het Bonifaciuspark. De loactie van de camera was echter niet ideaal om hem vast te maken. Voor een volgende keer neem ik iets mee om het blikje in de grond te prikken, want half ingraven en tapen tegen een muurtje was niet voldoende. De blikjes-camera vond ik de volgende dag omgevallen terug. Nieuwsgierig of er 'iets' op de foto te zien was legde ik het negatief onder de scanner... Tot mijn verrassing was de pinhole-foto prima gelukt.
Dat zelfs de omgevallen blikjes-camera zo'n goed resultaat gaf, maakte mijn nieusgierigheid naar de andere eendaagse solargraph's nog groter. Snel legde ik ook de andere velletjes fotopapier op de scanner; alledrie verrassend goed gelukt.
Er was wel wat bewerking nodig om deze drie resultaten uit de negatieven te peuteren. De kleuren van de negatieven zijn geïnverteerd, links-rechts gespiegeld (want het negatief komt gespiegeld en op z'n kop uit het blikje) en de kleuren zijn opgerekt.
Op de bovenstaande foto is de ruïne van de Tivolikerk te zien (de voormalig St Josephkerk). De kerk werd in 2010 gesloopt om plaats te maken voor een nieuwbouwproject. Sindsdien staat de toren met stilstaande klok op het braakliggend terrein.
Iets verderop wordt de oude Kruidenbuurt stukje voor stukje vervangen door een moderne wijk. Op wat puin op de grond en de graafmachine na staat er nu even helemaal niets. Leuk dat ik deze tijdelijke toestand met de blikjescamera kon vastleggen terwijl de zon in de lucht voorbij trok.
De blikjes-camera hing parallel aan het scheve hek. Hierdoor is een sinus-vorm terug te zien in de horizon. Opvallend is ook hoeveel scherper de pinhole-foto's zijn in vergelijking met mijn solargraphs uit 2012. Dit maakt me enorm nieuwsgierig naar de solargraph's die ik in december 2012 ophing om tot juni 2013 te worden belicht. Nog even en ze zijn klaar...
Solargraph-project 2012/06/20 - 2012/12/21
De bovenstaande solargraph is gemaakt bij de Technische Universiteit Eindhoven. Ik had niet verwacht dat de blikjes-camera het een half jaar zou overleven op een plek waar zo veel voetgangers en fietsers voorbij kwamen. En dan ook nog in een locatie waar bovengemiddeld veel nieuwsgierige mensen rondlopen met een onderzoekende houding. ;-)
Links op de solargraph zie je het Hoofdgebouw en rechts het Auditorium, met daarvoor de parkeerplaats. Het lijkt alsof de Zon door het Hoofdgebouw heen schijnt, maar dat is niet zo. De banen van de Zon die door lijken te lopen in de ruiten van het Hoofdgebouw zijn van reflecterend zonlicht. Blijkbaar staat dit gebouw nauwkeurig parallel aan het zuiden, anders zouden de gespiegelde banen een hoek gemaakt hebben met de banen van de Zon aan de hemel.
De bovenstaande solargraph is gemaakt bij het Floraplein in het zuiden van Eindhoven. Links op de foto zie je de fontein en rechts voor de bomen de Shell-benzinepomp.
De resultaten van deze solargraph's maken me nog nieuwsgieriger naar de solargraph's die in juni 2013 klaar zijn. Sinds het ophangen van deze blikjes-camera's ben ik mij verder gaan verdiepen in deze vorm van fotografie en heb mijn techniek verbeterd. Zo bleek na een test dat nieuw fotografisch-papier een veel groter contrast geeft dan oud. De solargraph's van deze serie zijn nog met fotografisch-papier gemaakt van 25 jaar oud. Het is niet alleen leuk om te doen, maar het is ook een geweldig middel om te laten zien hoe seizoenen op onze planeet ontstaan. (zie ook het Solargraph-Schoolproject)
Een andere reden om extra nieuwsgierig te zijn naar de volgende serie solargraph's is, omdat ik de medewerking heb gekregen van een aantal unieke locaties. Zo kreeg ik toestemming blikjes-camera's te plaatsen op het dak van de Eindhoven Dichtbij, in de technische mast van het Evoluon en in de tuin van een prachtig museum in de regio (waarvan ik de naam nog geheim hou). Ook blikjes-fabrikant Ball Packaging Europe was erg enthousiast over dit project en doneerde een groot aantal blikjes.
Ook bij dit solargraph-project heb ik een solargraph gemaakt vanuit de John F. Kennedylaan in Eindhoven. Verderop op deze pagina zijn de resultaten van een half jaar eerder te zien. Samen laten ze het zonlicht en de bewolking van een compleet jaar zien. En ook deze keer was er niks terug te vinden van de 3,5 miljoen mensen die voorbij reden terwijl deze solargraph gemaakt werd.
8 Dagen lang Glow for kids op één foto.
Tijdens lichtfestival Glow werd een van de vele licht-kunstwerken op een bijzondere manier op de foto gezet. In het Karel Vermeerplantsoen was een bloemenzee van lichtbloemen geplant van het lichtkunst-project Glow for kids. 2200 Leerlingen van 40 basisscholen hadden deze lichtbloemen geknutseld. 8 Dagen lang konden de bezoekers van Glow (450.000 in totaal) deze bloemenzee bewonderen en de andere licht-kunstwerken. En precies deze 8 dagen lang werd het licht van Glow for kids verzameld in een speciale pinhole-camera.
Blikjes-camera in Karel Vermeerenplantsoen, Eindhoven
Deze pinhole-camera was niets meer dan een frisdrank-blikje waardoor via een speldenprik-gaatje licht viel op een velletje fotogevoelig-papier. De bovenstaande foto is het resultaat van de opname van 8 dagen lang. Zo'n foto heet een solargraph, omdat de baan van de Zon aan de hemel hierop wordt vastgelegd. De Glow-week was echter erg bewolkt, waardoor de Zon alleen als reflectie in de Vestedatoren terug te vinden is.
Voor een solargraph is deze foto juist erg kort belicht. Meestal worden solargraph's van een half jaar lang gemaakt tussen de kortste en de langste dag van het jaar. Deze solargraph's laten zien waardoor er op Aarde verschillende seizoenen zijn.
Speciaal voor basisscholen heeft xyzon het Solargraph-Schoolproject ontwikkeld. Dit zijn lessen over seizoenen waarbij leerlingen zelf blikjes-camera's knutselen om een solargraph te maken. Andere groepen en organisaties kunnen meer leren over solargraphy en zelf blikjes-camera's maken tijdens de workshop Sterrenkunde in een blikje.
Solargraph-project 2011/12/21 - 2012/06/20
John F. Kennedylaan in Eindhoven
Een film van een half jaar op één foto.
Wat zou je zien als je alles wat er in een half jaar gebeurd op één foto zet? De foto hierboven is precies zo'n foto, gemaakt op één van de drukste straten in Eindhoven: de John F. Kennedylaan. Deze foto is genomen met een pinhole-camera gemaakt van een cola-blikje. De camera begon precies op de korste dag van het jaar met het maken van de foto, toen de zon op het laagste punt in de hemel stond. En was klaar op de langste dag van het jaar een half jaar later. Het resultaat is deze solargraph, die precies het pad aan de hemel laat zien wat de zon in een half jaar aflegt. Elke dag kwam de zon een stukje hoger langs. Dit is te zien aan de lichte strepen in de lucht. Ook is er in terug te vinden wanneer het bewolkt was.
Meer dan 3,5 miljoen mensen reden voorbij terwijl de foto belicht werd.
De straat in de foto lijkt leeg te zijn geweest tijdens het nemen van de foto, maar dat is niet zo. Meer dan 3,5 miljoen mensen reden in auto's voorbij terwijl deze solargraph belicht werd. Als je het afgelopen half jaar in Eindhoven geweest bent is de kans groot dat jij er ook op staat. Maar toch is er van alle mensen en de auto's weinig te zien op de foto. Alle bewegende dingen in beeld hebben te weinig licht weerspiegeld om zichtbaar te worden op de foto. Terwijl de stilstaande voorgrond wel lang genoeg in beeld is gebleven om de foto te belichten. Je zou je kunnen afvragen of de John F. Kennedylaan in Eindhoven eigenlijk wel zo'n drukke straat is, als er van al die mensen en auto's geen enkel spoor overblijft. De volgende keer als je er in de file staat kan je je troosten met de gedachten dat de straat eigenlijk heel leeg is.
Het licht van de ochtendzon aan de hemel trekt
zwarte strepen op dit detail van het negatief. Rechtsonder is het
winter, linksboven zomer.
Sterrenkunde in een blikje.
Op de solargraph is te zien dat de Zon in een half jaar elke dag een stukje hoger langstrekt aan de hemel. Dit komt doordat de draai-as van de Aarde niet precies loodrecht staat met het vlak waarin zij om de Zon draait. Deze hoek is de oorzaak van seizoenen op Aarde. In de winter stond de Zon laag aan de hemel, omdat het noordelijk-halfrond waarop wij wonen van de Zon af gekanteld was. Een half jaar later is het noordelijk-halfrond juist naar de Zon toe gekanteld en komt de Zon tot heel hoog aan de hemel. Dit alles werd op de solargraph vastgelegd met behulp van een een leeg cola-blikje. Door met een speld een klein gaatje in het blikje te prikken, er een velletje fotografisch-papier in te stoppen en hem - op het kleine gaatje na - weer dicht te plakken, veranderde dit stuk afval in een pinhole-camera. Het enige wat daarna nog nodig is om een solargraph te maken is een half jaar geduld.
